Hoàng Xuân Hãn sinh ngày 8 tháng 3 năm 1908, (tức ngày mùng 7 tháng giêng năm Mậu Thân) -trên giấy căn cước ghi sai, đề ngày 3 tháng 3 năm 1909-, tại thôn Yên Phúc, làng Yên Hồ, huyện La Sơn tỉnh Hà Tĩnh. Con cụ Hoàng Xuân Úc, tú tài Hán học, và cụ bà Lê Thị Ấu.
1914-1917: Học chữ Hán và chữ quốc ngữ trong
gia đình.
1917-1921: Vào trường tiểu học Vinh (học tiếng
Pháp).
1921-1922: Học lớp nhất bậc tiểu học, và
đỗ bằng tiểu học ở Thanh Hóa.
1922-1926: Học trường Quốc Học Vinh (trung học
đệ nhất cấp, tương đương với lớp 6 đến lớp 9 hiện
giờ).
1926: đậu bằng Thành Chung.
1926-1927: Vào năm thứ nhất trường Bảo Hộ
tức là trường Bưởi (Trung học đệ nhị cấp), tương đương
với lớp 10 bây giờ. Cũng trong năm này, tự học lấy để
thi bằng Tú Tài Pháp, phần 1.
1927: Ðỗ Tú Tài Pháp, phần 1 (thi nhẩy, thí
sinh tự do).
1927-1928 được nhận vào lớp đệ nhất
ban toán (Mathématiques élémentaires, Terminale bây giờ) trường
Albert Sarraut Hà Nội.
1928: Ðỗ Tú Tài Pháp, phần 2, ban toán.
1928-1930 được chính phủ Ðông Dương cấp
học bổng sang Pháp để học dự bị thi vào các Trường Lớn
(Grandes Ecoles). Học Mathématiques Supérieures, Mathématiques Spéciales
ở lycée Saint Louis, Paris.
1930: Ðỗ concours vào các trường: Ecole Normale
Supérieure, rue d'Ulm (Trường Cao Ðẳng Sư Phạm) và Ecole Polytechnique
(Trường Bách Khoa). Chọn học trường Polytechnique. Bắt đầu
soạn cuốn Danh Từ Khoa Học.
1932-1934: Vào học Ecole Nationale des Ponts et Chaussées
(Truờng Cầu Cống).
1934: Trở về Việt Nam 4 tháng.
1934: Sang Pháp. Trên chuyến tầu, gặp cô sinh
viên Nguyễn Thị Bính sang Pháp học dược khoa.
1934-1936 trở lại Pháp; đậu cử nhân toán
1935, và thạc sĩ toán 1936.
1936: Kết hôn với cô Nguyễn Thị Bính, sinh
ngày 6/10/1911 tại Hà Nội, sau này trở thành dược sĩ.
1936-1939 trở về nước. Dậy các lớp đệ
nhất ban toán trường Bưởi. Hoàn tất cuốn Danh Từ Khoa Học.
Tham gia hội Truyền Bá Quốc Ngữ. Chống
nạn thất học. Ðưa ra phương pháp mới để dậy chữ quốc
ngữ. Ðặt các bài vè để học vần quốc ngữ, như:
o
tròn như quả trứng gà
ô
thì đội mũ, ơ thì thêm râu
1939-1944: Vì chiến tranh, trường Bưởi phải
rời vào Thanh Hóa. Tại đây tìm thấy những sử liệu về
La Sơn Phu Tử và Vua Quang Trung và những tấm bia nói về sự
nghiệp Lý Thường Kiệt.
1942 xuất bản Danh Từ Khoa Học.
1942-1943 trong ban chủ trương báo Khoa Học, viết
những bài Tính đố vui cho học sinh trên báo Khoa Học.
1943: Ðại Học Khoa Học được thành lập tại
Hà Nội. Hoàng Xuân Hãn dậy Cơ học (Mécanique)
Tháng 4/1945 vua Bảo Ðại mời vào Huế
để tham khảo ý kiền về việc thành lập chính phủ độc
lập đầu tiên của Việt Nam.
17/4/1945: Tham dự nội các Trần Trọng Kim với
chức vụ Bộ Trưởng Giáo Dục và Mỹ Thuật.
Từ 20/4/45 đến 20/6/45: Với chức bộ
trưởng, thiết lập và ban hành chương trình giáo dục bằng
chữ quốc ngữ ở các trường học. Áp dụng việc học và
thi Tú Tài bằng tiếng Việt. Dùng tiếng Việt trong những
công văn chính thức.
Chính phủ Trần Trọng Kim tại chức được
4 tháng.
Sau ngày chính phủ Trần Trọng Kim từ nhiệm,
trở về dậy và viết sách toán bằng tiếng Việt, cùng cứu
vãn những sách cũ, sách cổ bị đưa bán làm giấy lộn khắp
đường phố Hà Nội.
1945: Bắt đầu nghiên cứu Kiều.
16/4/1946 đến 12/5/1946: Tham dự hội nghị
Ðà Lạt.
19/12/1946: Pháp Việt chiến tranh. Bị kẹt ở
Hà Nội. Bị Pháp gạch tên trong sổ giáo sư. Trở về với
công việc nghiên cứu.
1949: Xuất bản Lý Thường Kiệt
1951 sang Paris và ở luôn bên Pháp. Trong thời
kỳ 51-54 đã giúp Thư Viện Quốc Gia Pháp và các thư viện
Dòng Tên ở Ý và Tòa Thánh Vatican làm thư mục về sách Việt.
Trong suốt thời kỳ ở Pháp (từ khi đi
du học cho đến về sau), đã đi đến các nghĩa trang, trong
các làng ở Pháp, tìm mộ bia của những người lính thợ
chết ở bên này, để báo tin cho gia đình họ biết.
Vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu,
viết các bài gửi các báo Sử Ðịa (Sài Gòn, 1966-1974), tập
san Khoa Học Xã Hội (Paris, 1976-1987). Ðoàn Kết (Paris, 1976-1981).
Diễn Ðàn (Paris 1991-1994). Công trình đồ sộ nhất là: Nghiên
cứu Kiều (từ 50 năm nay), chưa xuất bản.
1952: Xuất bản La Sơn Phu Tử.
1953: Xuất bản Chinh Phụ Ngâm Bị Khảo.
1954 sang Hội Nghị Genève, theo lời mời của
các bạn Phan Anh, Vũ Văn Hiền, Nguyễn Mạnh Hà, mong mỏi một
giải pháp hòa bình: một chính phủ miền Nam có thể cộng
tác với chính phủ miền Bắc để thực hiện việc thống
nhất đất nước.
Mất hồi 7giờ45 ngày 10 tháng 3 năm 1996, tại bệnh viện Orsay, ngoại ô Paris. Hỏa táng chiều ngày 14/3/1996 tại nghĩa trang L'Orme des Moineaux, Les Ulis, Pháp.